İsa Çolaker Kişisel Web Sitesi Edebiyat ve deneme yazıları
Vefatının yüzüncü yılında İsmail Gaspıralı’yı konuşmak ne güzel .Yüz yıl sonra onun Kırım’ını konuşuyorsak , bu , onun sayesindedir . O , bir dava adamıydı . Dilde , işte , fikirde birlik diyen üstat ; Kırım meselesinin diri tutulmasına öncülük etmiştir .Kırım’ın tekrar Rusya tarafından işgal edilmesi, İsmail Gaspıralı ve davasının öngörülerini ortaya koymuştur .Kırım Türklerinin muhalif ve gür sesi tekrar duyulmuştur . Son günlerin merkezindeki Kırım , yüzyıllar boyu Müslüman Türklerin yaşadığı bir yerdi .Kırımın elden çıkması , dava ve ülkümüzün uzun yıllar ötelenmesine yol açmıştır .Gaspıralı ‘yı hatırlarsak , dilde gönülde işte birlik formülünü ruhen güncelleyebiliriz diye düşünüyorum .
İsmail Gaspıralı düşüncelerini 1883’te kurduğu ve 1918’e kadar varlığını sürdüren “Tercüman” adlı gazetesiyle yaymıştır. Yayınlarında Türk halklarını birlik ve dayanışmaya çağırdı.“Dilde, fikirde, işte birlik!”sözüyle Türk halklarındaki birlikteliğin temel ilkelerini oluşturmuş ve günümüzde de bu söz bu birlik mücadelesinin hedefini göstermektedir.Gaspıralı, Tercüman gazetesi vasıtasıyla fikri bir okul kurmuştur . Kırım meselesinin inşası ve eğitimle ilgili tüm düşüncelerini burada tanıtan üstat , Müslüman Türk dünyasını bu mecmuayla toparlayacak kadar ilkeli bir şahsiyetti .Bugün Kırımı konuşuyorsak , onun öncü kişiliği sayesindedir .O İslam okullarındaki çoğunlukla din üzerinde yoğunlaşan eğitim sistemini ıslah ederek ; çocukların ana dillerini daha etkili konuşmalarını sağlayacak yeni bir öğretim sistemi kurdu, bu şekilde yeni müfredatı sundu. 1881 tarihli bir yazısında:“Geri kalmışlığımızın tek nedeni cehaletimizdir. Avrupa’da neyin icat edildiğine veya neler olduğuna dair hiçbir fikrimiz yok. Bu izolasyondan kurtulmak için bunları okuyabiliyor olmamız gerekirdi; Avrupa fikirlerini yine Avrupalı kaynaklardan öğrenmeliyiz. İlk ve orta okullarımızın müfredatlarına bu dersleri koymalıyız ki, göz bebeklerimiz yani öğrencilerimiz bu fikirlere ulaşabilsin.diyerek düşüncelerini ortaya koymuştur.
Gaspıralı kadınlar için Âlem-i Nisvan (Kadınlar Dünyası) adlı bir dergi çıkarmış ve bu dergiyi kızı Şefika yayına hazırlamıştır. Çocuklar için de Âlem-i Subyan (Çocuklar Dünyası) adlı bir yayın çıkarmıştır. Gaspıralı, İslam Biriği’nin (İttifaq-i Müslimîn) kurucularından biridir; 1907’de kurulan birlik Rus İmparatorluğu’ndaki Müslüman Türk entelektüelleri birleştirmiştir. Ayrıca ilk Rus Müslüman kongresinin organizatörlerinden biriydi ve Rusya’daki Müslüman insanlar için sosyal ve dinî öncelikler oluşturmayı amaçlıyordu.Buradan bakıldığında eğitimin ne kadar önemli bir şey olduğunu iyi kavramış bir Türk münevveriydi . Yazımın omurgasını da teşkil eden , Kırım Tatar sürgünü de , onu iyi tanımamızı gerekli kılar .18.Mayıs1944 ‘te yurtlarından sürgün edilen Kırım Türkleri , milli benliklerini diri tutabildilerse , onu temin eden aydın kişiliklerden en önemlisi İsmail Gaspıralı’dır .Stalin’in vandal işkencelerine ve sürgününe yıllarca fikren karşı koyan Kırım Tatarı , onu ve eserlerini rehber edinmiştir . Tercüman Gazetesi ve eserleri onların yoluna ışık tutmuştur .
İsmail Gaspıralı ve mücadelesini tanımak için , Tercüman gazetesinin misyonunu iyi tanımamız gerekir .Tercüman Gazetesi tam 23 cilttir .İstanbul Türkçesi tadında bir dil kullanan usta ,dergisinde Türkler ve İslam olan ahali arasında duygudaşlığı artırmak istemiştir .1883-1918 yılları arasında ve uzun bir süre yayınlanan dergi, fikri bir mektep gibi misyonu olmuştur .Yirmi bin trajı gören dergi , onca komünist Rus zulmüne rağmen yayınlanabilmiştir .Eğitimin önemini iyi kavrayan bir aydın olan Gaspıralı , onu geliştirecek çağdaş teorilerini de bu dergide yayınlamıştır .Unesco , vefatının yüzüncü yılında onu anıyorsa , eğitime verdiği önem nedeniyledir .İnsana yatırım yapan bir adamı , BM’nin anması kadar doğal bir şey olamaz .Vefatının yüzüncü yılında Gaspıralı İsmail yılını kutlamak , ne güzel.
Doğumunun 163.yılında rahmetle andığım ustanın , çok önemli edebi ve fikri eserleri de basılmaya başlanmıştır .Ötüken yayınları , Gaspıralı ve eserlerini basmaya başlamıştır . Dört cilt olacak eserlerini , her Türk aydınının mutlaka okuması gerekir . Öğretmen ve eğitim dünyasının özellikle okumasını salık veririm .İsmail Gaspıralı Seçilmiş eserleri başlığı altındaki dört ciltlik seçkinin ilk cildi ; roman ve hikayelerini kapsamaktadır .O bir inadın , davanın , ülkünün yılmaz savunucusu olarak eserlerini bıraktı , gitti . Bize de okumak düşüyor . Bir yerli yazardan eğitim meselesi ve ülke meselesi okumak çok iyidir . Sürekli batılı okuyacak değiliz ya !Bu Kırım’ın aziz kahramanını bu vesileyle anmaktan ve onu yazmaktan ne kadar bahtiyar oldum .Külliyatın ikinci cildinde, fikri eserleri ; üçüncü cildinde de , dil-edebiyat yazıları vardır .Son ciltse , Usul-i Cedid ya da eğitim yazılardır . Yavuz Akpınar Hoca’nın yaptığı külliyatı okumanızı öneririm .
Haklarını savunamadan ayrıldığımız bir yurt olan Kırım ; bize birliğimizi , dirliğimizi kaybedişimizi hatırlatır . İnsan kaybettiğini arar .Kırım’da yaşanan taze olaylar ve Kırım Tatar sürgünün hatırlanması vesilesiyle kaleme aldığım yazı için ; İsmail Gaspıralı’ya dua , Kırım-Tatar sürgününde yaşamını kaybeden Müslüman Türk kardeşlerimize fatihalar olsun .Gaspıralı , Kırım gerçeğiyle , tarihiyle , fikriyle yüzleşmek isteyenler için , abide bir adam .
İsa Çolaker
