İsa Çolaker Kişisel Web Sitesi Edebiyat ve deneme yazıları
Türkçe düşünme ve yazma üzerine kafa yoranların , daha çok arkaik meselelere yoğunlaştığına şahit oluyoruz . Oysa Türkçemizin oldukça güncel ve yeni meseleleri de vardır . İşin içinden birisi olarak , bunları kabaca şöyle adlandırabiliriz : Söyleyiş , okuma , yazma , anlam , cümle bozuklukları ve bilgisayar dilinin yanlış kullanımı . Tüm bu meselelerin çözümü , yine Türkçe düşünme ve tefekkür etmeye dayanmaktadır . Yukarıdaki yanlışların çözümü meseleleri tanımlamakla başlar . Meselelerin adını koyduktan sonra , çözümü için önerilerimizi sıralayabiliriz .
Türkçemizin önemli bozulma nedenlerinden birisi , söyleyiş bozuklularıdır . Bu mesele daha çok ; yanlış seslendirme , argo kullanımı , vurguda bozukluk olarak meydana gelmektedir . Oldukça güncel ve yaşamın içinden bir sorun olarak , söyleyiş bozukluklarını nasıl aşabiliriz ? Başta televizyon dili düzeltilmeli ve radyo-tvde eğitici programlar yapılmalıdır . Kaliteli sunucu ve starların dili kullanımları örneklerle anlatılabilir . Argonun televizyon dilini ele geçirmesi önlenmelidir . Rtük gibi sorumlu devlet kurumları yaptırımları işletmelidir . Yabancı film seslendirmelerindeki kekrek ve kırma dil kullanımı , dublajın iyi fiyatla usta tiyatroculara verilmesi yoluyla engellenmelidir . Dublaj eğitimi için , fakülte ve yüksek okullara da ders konulabilir .
Okuma bozuklukları , Türkçemizin yaralayıcı meselelerinden olmuştur . Bunda az okumamızın da etkisi olduğunu düşünüyorum . Okuma-Anlama derslerindeki etkinliklerde de şahit olduğum durum, Türkçe yanlışlarımızın ikinci ve acil çözüm bekleyen meselelerindendir . Öncelikle yabancı kelimelerin yanış telaffuzuyla başlayan mesele , şapkasız kelimelerin yanlış kullanımı ya da nisbet î li kelimelerin seslendirilmelerindeki yanlışlarla sürmektedir . Aşık , alem , adem , karı vs . sesteş kelimelerin kullanımlarındaki dikkatle daha iyi çözeriz diye düşünüyorum .Trt , Cnn , Ntv vs . isimlerdeki kullanımlara ayrı bir özen göstermeliyiz . Bazı marka isimlerini Türkçeleştirmekte de fayda var .Neteve , hebebe , terete gibi . Rock , vorld , oral , card gibi kelimeleri de ‘aslına’ inat , Türkçe okumakta yarar var . Türkçe sevdası bunu gerektiriyor . İyi bir televizyon dili için , ‘kamu spotu’ reklamları döndürülebilir .
İmla ve yazma bozuklukları da başlıca bir meseledir . İmlasızlık neredeyse Türkçesizliği teşvik etmektedir . Dilekçeyi şahsıma yazan öğrencilere rastlıyoruz . Türkçe karşılığı olamayan kelimeleri , orijinal yazımlarıyla yazacağız . Sevgiliyi âşık , yokluğu adem , dünyayı âlem şeklinde yazacağız . Alfabedeki eksik seslerimizi de w , x ,Q seslerinin eklemlenmesiyle aşabiliriz . Bunlar zaten Türk dünyası dillerinde mevcut olan seslerdir . Özenti bir kullanımla ; adam’s , men’s , ben’s gibi yazım öykünmelerine başvurmamalıyız . Reklam dilindeki çakma ve yanlış kullanımlara karşı hassas olmalıyız. Domato , patato , pido , çizzo gibi melez sözcük kullanma yanlışına direnmeliyiz . Afişlerle yapılacak faaliyetler , dilimize olan ihtimamı artırabilir . Topluma hizmet dersinde böyle bir afişleme çalışması yaptığımızı hatırlıyorum .
Dilimizin önemli alanlarından olan , anlama ve dinleme ilişkisine de kafa yoralım . Kelime dağarcığı zaten sınırlı olan genç nesiller , duygu ve düşüncelerini anlatırken , özellikle anlam hatalarına yol açmaktadırlar . Özellikle okunması zor kelimelerde özen göstermeliyiz . Irak , Almanya gibi yer isimleri ; program , ritüel gibi yabancı kelimeler özellikle çalışılarak söylenmelidir . Bazı Arapça ve Farsça kelimeleri de , yazarken ya da okurken de dikkat etmeliyiz . Halk , hulk , hakk , Hak vs . kelimelerin ince nüansına bakmalıyız . Bu kelimelerin derecelendirilerek ve vurguyla okunduğu gerçeğine özen göstermeliyiz . Fail , sabit , akil , akıl gibi kelimelerin ses ve yazılım ayrıcalıklarına vakıf olalım .Bunun için , halk eğitim müdürlükleri diksiyon kurslarına gidebiliriz .
Çağdaş bir alet olan bilgisayar da , dilimizin bozulma sürecinde epey rol almaktadır . Sohbet dili ve sosyal sitelerdeki Türkçe kullanımı tam bir faciadır . Bilgisayar dilinin taşıyıcısı olan gençler , dilde tasarruf amacıyla sesleri eksik ya da yanlış kullanmaktadır .Mrb ,slm , tm vb .kısaltmalarla dilimizin canına okunmaktadır . Bilgisayar ders kitapları sağlıklı bir dil için araç olabilir . Okuma metinleri yoluyla , bilgisayar dili konusunda uyarı yapılabilir .Merhaba , selam , tamam kelimelerinin köküne kıran mı girdi ey okur ? Onun için biraz dil şuuru diyorum . Türkçe ‘ deki bozulma nedenlerini ana başlıklarıyla sıraladığımız yazımızı , iyi bir dil ve Türkçe kullanımı isteğiyle bitirelim . Ziya Gökalp ‘ in güzel dizeleri bize ışık tutsun : “Güzel dil Türkçe bize, / Başka dil gece bize. / İstanbul konuşması /En sâf, en ince bize.”
İsa Çolaker
