İsa Çolaker Kişisel Web Sitesi Edebiyat ve deneme yazıları
Amasya ‘ lı şair Mihri Hatun , 1460 Amasya’da doğmuş ve 1506’da yine burada ölmüştür. Hiç evlenmemiştir. Asıl adı Mihrünnisa ya da Fahrünnisa’dır. “Mihrî” mahlasını kendisi de bir şair olan babası Mehmet Çelebi bin Yahya’dan (Belâyî) aldı . 15.yy. da yasamış olan Mihri Hatun, kendisi de “Belayi” mahlasıyla şiir yazan bir Osmanlı kadısının kızıdır. Kültür düzeyi yüksek bir ailede yetişen Mihri Hatun , yaşadığı donemde saygı duyulan bir şair olmayı başarmıştır . Sultan II. Bayezid ve oğlu Şehzade Ahmed’in Amasya Valiliği sırasında kentte toplanan bilgin ve sanatkarların meclislerine katıldı. Bürokratik bir ailede ve çevrede yetişen ozan , çevresindeki edebiyat erbabıyla oldukça şiirsel bir ilişki kurmuş ve bunun meyvelerini almış bir sanatçıdır .
Güzelliğiyle bölgede ün salan Mihrî Hatun, sade bir dille yazdığı kaside ve gazelleriyle tanınır. Diğer divan şairi kadınlardan , aşkı çekinmeden kullanmasıyla ayrılır. Bu fikri rahatlığı vesilesiyle ona Sappho diyen şiir ustaları da çıkmıştır . Sennur Sezer vb. Şairin , Necati Bey’i kendisine örnek aldığı, şiirlerini Necati Bey’e gönderip fikrini öğrenmeye çalıştığı metinler de vardır . Söylentilere göre Necati Bey ile aralarında duygusal yakınlaşma da vardı ! Ayrıca şiirlerinde, Müeyyedzâde Abdurrahman Çelebi ve Sinan Paşazâde İskender Çelebi’ye duyduğu aşka dair ipuçlarına da rastlanır. Mihrî Hanım Divanı 1967’de Moskova’da basılmıştır. Dedesi Sücaeddin Pir İlyas olan ozanın şiirlerinde rahat ve özenli bir üslup göze çarpar. Kendi adıma sevdiğim taraf da burasıdır . Divan şiirini klasik anlayışın ve mazmunları dışında bir kullanımla ifadelendiren ozan , divanındaki şiirlerine de bunu ayan beyan yansıtmıştır .
Klasik şiirimize kadınsı bir duruş ve anlam katan Mihri Hatun ‘ un gazel dizelerine göz atalım : “Sözüme uymadın ey asılası dil dilerim / Ser-i zülfüne anın âhiri berdâr olasın “Sözüme uymadın ey asılası gönül ; dilerim ki , sonunda onun saçının teline aşılasın. Gönlüne dur diyemeyen şair gönlü , ona ince bir eleştir yöneltir ve sonunda cezasını da onun saçına asılarak idam edilmesini ister . O saçta idamı hangi aşık gönlü istemez ki ? Mihri Hatun dil ve saç kelimeleri üzerinde oynayarak , onlara bambaşka bir mana veriyor . Çünkü aşığın asılacağı saç da , sevgilinin zülfü olunca sorun yok . Çünkü o, sevgilisini çok seviyor . Saçında idam olsa ne olur ? iyi ve şık düşünülmüş bir tahayyül alemi . Ne diyelim .
Amasya ‘ nın söz ve sanat ustalarından olan Mihri Hatun , şiirleri ve tartışmalarıyla hala üzerinde konuşulan bir aşk şairidir . Çağdaşı şair Zeynep Hatun ‘la latifeleri ve karşılıklı şiir söyleşmeleri , onunla ilgili Sappho ( safo )tartışmalarına yol açsa da , hiç evlenmeyen şairin şiirlerinde açık bir aşk söylemi vardır . Yaşamındaki zengin arkadaş ortamı ve dönemine göre oldukça entelektüel bir edebiyat çevresinde olan Mihri Hatun , bunun getirdiği yaşam zenginliği ve sanatsal iştiyaklarını mısralarına oldukça başarılı yansıtmıştır . Amasya Belediyesi her yıl Mihri Hatun adına bir şiir yarışması düzenleyerek Amasya ‘ nın ona olan vefa borcunu ifa etmeye çalışmaktadır . Ne de olsa nadir kadın şairlerimizden biridir . Beni onu yazmaya iten neden de budur .
Şiirlerinde bugün de kolay anlayabileceğimiz bir dil kullanan Mihri Hatun , gazel tarzı şiirlerinde daha başarılı örnekler vermiştir . Bunu söylememin nedeni , onun şiirindeki tematik konuların gazelle daha kolay dillendirilmesi ve kısmen daha az tamlama kullanmasıdır . Her divanda olduğu gibi , divanlarında klasik divanda bulunması gereken tüm şiir çeşitlerine yer vermesine rağmen ben , onun gazellerlini yorumlamayı daha çok seviyorum . Mesela aşağıdaki mısralarda aşk ne kadar yalın ve içten anlatılır : “Bir dem ol dilber cemalinden ırak olmaḳ ne güç / Bir nefes cananesiz alemde ṣağ olmaḳ ne güç “ Evet , aşık sevgilisinden nasıl uzak kalır ? Sevgili olmadan dünyada yaşamak ne zor? Sevgilinin olmadığı yerde ölmek bile hesap dahilindedir diyor Mihri Hatun .
Şiirlerinde Amasya ‘ da olmasının anlamını çok iyi kullanan Mihri Hatun , dönemin Amasya ‘ sını da çok iyi tasvir eder : “Şehr-i Amasiyyede bir hūb- u rana gülzār / Her ṭarafta cān -u dilden ṣad hezār uşşaḳı var “ Amasya şehrinde al yanaklı ve yumuşak huylu bir güzel sevgili var , onun çevresinde de binlerce seven uşağı gibi aşıkları var diyerek , belki de , kendini anlatır Mihri Hatun ? Amasiyye kelimesinin tarihsel kullanımı konusunda da iyi bir örnektir mısra . Şiirlerinin tümünde görülen aşk ve sevgili kelimeleri , çok zengin bir mecaz ve metafor dünyasıyla desteklenmiştir . Belki de nazire alan şiirleri , bu sayede çok tanınır hale gelmiştir . Çünkü Necati dahil bir çok şair ona nazire şiirler yazmıştır . Meyveli ağaç misali ! Amasya ‘ nın bir değeri olan Mihri Hatun ‘ un yakın arkadaşı Zeynep Hatun ‘ un adının bir anaokuluna verilmesi de ayrı bir güzelliktir . Milli Eğitim Müdürlüğümüzü tarih hafızamıza yaptığı katkıdan dolayı kutlarım .
Mihri Hatun gibi bir değeri anlattığım yazımı , onun başlığa çektiğim mısralar deryasıyla bitiriyorum . Göreceksiniz ki , dünyada seven ve sevilenler için pek değişen bir şey yok : “Biçare gönül bilmezem avare nedendir / Derman nedürür bilsem ona çare nedendür / Her dem feleğin cevri ile yar cefası / Bilsem ki bu ben baẖt -ı siyah-kare nedendir ? “ Bilmem ki dünyada değişen bir şey var mı ? Sevenler yine kavuşamıyor ve aşıklar yine arayışa devam ediyor . Belki de feleğin hali bu? Değil mi , ey okuyucu? Kente kültürel bir miras bırakan kadın şairimiz Mihri Hatun ‘ u rahmet ve minnetle anıyor , ruhuna fatihalar gönderiyorum . İyi ki vardınız ve bu toprakları değer kılan kimliğimize katkınızdan dolayı müteşekkirim .
Günün kitabı : Kafirun , Ahmet Tezcan , Roman , Timaş Yay .
İsa Çolaker
