NAZIM HİKMET-PEYAMİ SAFA KAVGASI -III-

Geçen haftalarda seri halinde çıkan iki yazımızla bu kavgayı gündeme taşımıştık. İlkyazımızda bu iki yazar-şairin dostluklarını irdelemiştik. İkinci yazımızda ise, Peyami Safa ile Nazım Hikmet arasında başlangıçta dostluk şeklinde başlayan ilişkilerin git gide bozulmaya başladığını ve bu dostluğun yerini, kalem kavgası ile kötü bir noktaya doğru yol aldığını görmüştük. Bu yazımızla inşallah konuyu tamamlayarak kavgaya son noktayı koymuş olacağız.

Ağır kelimelerle Peyami Safa’ya yüklenen Nazım Hikmet, onu hedef tahtasına oturtarak saldırı oklarının nişangâhı haline getirir. Namık Kemal’in adı da karışır bu ikili arasındaki kavgaya… Nazım Hikmet, saldırısını şöyle sürdürür:

“Bir düşün oğlum,

Bir düşün, ey, göbekli patron veletlerinin

“Doğru yol” göstericisi,

Bir düşün ey yetim-i Safa,

Bir düşün ve hatırla ki, son defa:

O, takma aslan yeleli Namık Kemal üstadın senin;

Abanoz ellerinden

Zenci kölesinin

Som altın taslarla şarap içerek

Ve “didar-ı hürriyet”in dizinde

Kendi kendinden geçerek:

“Yüksel ki yerin

Bu yer değildir,

Dünyaya geliş

Hüner değildir!” demiş…

Sen de yükseldin uyup

Onun sesine

“La dam o Kamelya”nın fesli figüranlığından

Ahmet Haşim’in “Degüstasyon”daki iskemlesine.

Bir düşün oğlum!

Bir düşün ve mezarların hududunu aşma!

Kendine güven üstat

Babana değil,

Bir ölüyü koluna takıp dolaşma!

Öyle zart zurt eşilmez toprağı gidenlerin!

Rahat bırak oğlum

Rahat bırak uyusun

O muhterem “şehid-i hürriyet” Bey pederin!

Hem böyle daha iyi…

Çünkü bak ortada

Ne yeni bir İngiliz-Boer

Harbi var,

Ne de tebrik isteyen bir İngiliz elçiliği…

Ölüleri rahat bırak oğlum.

Rahat bırak uyusun benim de gidenlerim!

Sen de bilirsin ki ben

Ne dedemden

Miras bekledim,

Ne babamdan şeref, şan!

Hasep, nesep, kan, soy sop işinde yoğum.

Çünkü ne soyu sicilli bir buldoğum

Ne de tecrübelik bir tavşan.

Ben sadece ölen babamdan ileri,

Doğacak çocuğumdan geriyim,

Ve bir kavganın adsız neferiyim.”

Nazım, kendine özgü tarzıyla ve daha önceki dostluk günlerindeki Peyami Safa hakkında sahip olduğu bilgileri gündeme taşıyarak onun kirli çamaşırlarını birer birer dökmeye çalışır:

“Sen her gece

El ayak çekilince

“Nuvel Literer”in

Bir arşınlık duvarından aşarak

Ve parmaklarının ucuna basıp dolaşarak

Yapraklarında onun,

Apartırsın satırlarını birer birer

Cingözle beraber.

Fakat her duvar

Bir karış değildir.

Her duvardan atlamayı kesmez senin gözün

Ve her fikrin açılmaz kapıları

Maymuncuğuyla Cingözün…

Okuman lazım evlat…

Evirip çevirmeyi, göze girmeyi, falan filan

Bırakıp

Okuman.

Bir düşün oğlum,

Bir düşün ey yetim-i Safa,

Bir düşün ve benden öğren ki son defa:

FİKİR dediğin şeyin

Karabet ustanın uduna benzemez suratı.

O, ne şapırtılarla çiğnenen bir sakız,

Ne “Vatan-Silistre”de Abdullah çavuşun tiradı,

Ne de “Bir Akşamdı”da müteverrim bir bayan ilacıdır.

O, şahlanmış bir savaş kılıcıdır.

Bu ata atlayacak yürek

Ve bu kabzaya bilek

Gerek…”

Peyami Safa, 9 Eylül 1935 tarihli “Hafta”daki yazısının altına eklediği notta, bu şiirde yergi konusu yapılan yönleriyle övündüğünü belirttir: “Nâzım Hikmet’in fikir taraflarında apışınca söyleyecek bir şey bulamayarak işi destan yazmaya döktüğünü ve hakkımda bir manzume çırpıştırarak dükkân dükkân dolaşıp okuduğunu evvelce bildirmiştim.

Bu manzumesini bir mecmuada gördüm. Alık oğlan, benim sayısız kusurlarım dururken iftihar ettiğim tek tük birkaç faziletimi hicvetmeye yeltenmiş… “Sözü Cingöz Recai’ye bırakacağım. Gelecek sayılarımızın birinde onun bu Nâzım Hikmet denilen meslektaşına cevabını okuyacaksınız. İşi fikir ve ideoloji tarafından kaçırıp, vesikasız imalarla dolu adi bir soytarılığa götüren bu zıpıra artık Server Bedii’nin kahramanı şak şak vuracaktır.” Der Peyami Safa…

Nâzım Hikmet’in tarzını “basit bir yazı oyunu” sanıp ona bu yolla seslenmek isteyen herkes gibi, Peyami Safa’nın başarısızlığa uğradığı görülür. Başka anlayışlarda kendilerini kabul ettirmiş şairlerin bile, denediklerinde tatsız taklitler durumuna düştükleri, gizine varılması hiç de ilk bakışta sanıldığı kadar kolay olmayan bir tarz söz konusudur.

Peyami Safa’nın dili gittikçe ağırlaşır.

Bir sonraki yazısında, Nazım Hikmet’e “zavallı oğlan” diye seslenir. Ve “Karşıma böyle bir zekâ ve şuur harabesi çıkacağını ummuyordum. Gene de bu sözleri Nazım Hikmet’in söylediğine inanmam. Biraz alık salıktır ama benim bildiğim Nazım bu kadar beyinsiz değildir…” sözlerini kaleme alır. Altıncı yazısında ise tüm sol kesimi hedefe alır.

Üslubu gittikçe ağırlaşan kavganın seyri hız kesmeden devam eder. Peyami Safa, 7 yazıdan oluşan bir serinin son yazısını şöyle tamamlar: “Evvelce müdafaasını yaptığın Nazım Hikmet’in bu kadar mayasız, cevhersiz ve bomboş olduğunu ben bu polemiğe başlarken bilmiyordum.” Peyami Safa’nın bu satırları, 19 Ağustos 1935 tarihli Hafta dergisinde yayımlanır.

Yusuf Ziya Ortaç ile Orhan Seyfi Orhon’un 1 Eylül 1935 tarihinde yayımladıkları Aydabir Dergisi’nin ilk sayısındaysa Nazım Hikmet’in ünlü “Bir Provokatör Üstüne Hiciv Denemeleri” adlı uzun şiiri çıkar. Nazım rakibine son kez şöyle seslenir:

“Bir düşün oğlum

Bir düşün ey yetim-i Safa

Bir düşün ki, son defa

Anlayabilesin:

Sen bu kavgada

Bir nokta bile değil

Bir küçük, eğri virgül

Bir zavallı vesilesin!..

Ben kızabilir miyim sana?

Sen de bilirsin ki, benim adetim değildir

Bir posta tatarına

Bir emir kuluna sövmek

Efendisine kızıp

Uşağını dövmek!”

Nâzım Hikmet’e şimdi de Peyami Safa Saldırmaya başlar! Peyami Safa, eleştiri oklarını yönelttiği ilk metni şöyle bitirir: “ … Nâzım fikirleri yüzünden değil kendi istediği için takip edilmiştir. Bu psikolojik nokta, eski dostumuzun ruhunda bütün ihtirasları idare eden bir tek faal merkezdir.… Nâzım’ın yazısındaki şişkinlik ve gaz dolu bir göbeğin çıkardığı gurultu, onun kabiliyetsizliğinden değil, belki aslında kıt olan cevherini bir bumbar gibi şişirerek daha geniş ve okkalı bir hacimde göstermek için hava tabakalarıyla doldurmak istemesindendir.” (Hafta,15 Temmuz 1935)

Nâzım’a açıktan yeteneksiz diyemeyen Peyami Safa, cevheri az gibi kelimelere başvurarak kaçak dövüşüyordu. Peyami Safa, Nâzım’a düşman kesildikten sonra anlayamadığı bu şairi elbette ki şöyle küçültmeye çalışacaktı: “Bizim Nâzım kolay fikir, kolay sanat, kolay şöhret peşindedir.” Oysaki aynı Peyami 6 yıl önce (1929’da) Nâzım’ın kitaplarını, şiirleri öv öve bitiremiyor ve gençlere tavsiye ediyordu.

Peyami Safa’nın “Cingöz Recai müstensihi [kopyalayanı] Server Bedii” diye imzaladığı karşı yergi, “Cingöz Recai’den Nâzım Hikmet’e” başlığıyla, “Hafta”nın 23 Eylül 1935 tarihli sayısında yayımlanır.

Sunum yazısının sonunda şöyle deniliyordu: “Münakaşayı… Çirkin bir alay zeminine döken Nâzım Hikmet, artık ciddi bir muhatap olmaktan böylece istifa edince, Peyami Safa ona kendi tarzında manzum konuşmanın ne basit bir yazı oyunu olduğunu ispat için karaladığı şu cevabı, Server Bedii’nin meşhur kahramanı Cingöz Recai imzasıyla bugün 5. sayfamızda neşrediyoruz.”

Peyami, eleştiri tefrikasının ikincisini şu satırlarla bitirir: “Nâzım, su katılmamış bir burjuvadır ve en sahte tarafı komünist tarafıdır.” Bu sataşma üzerine Nâzım Hikmet, Peyami Safa’yı asıl çileden çıkartacak olan “Bir Provokatör Üzerine Hiciv Denemeleri” isimli şiiri yeni yazmış ve tüm kamuoyuna duyurmuştu:

“Gel bakayım, lüle lüle, kıvrım kıvrım, samur saçlı,

Pamuk tenli, al yanaklı sarı papam,

Gel bakayım anam babam,

Gel bakayım yetimlikle maytap eden Paşazadem,

Güzel âdem!

*

Gel bakayım,

Gel ki büyük babaların:

Enver Paşa, Nazım Paşa konağında alıştığın gibi,

Alışıp yılıştığın gibi…

Seni her gün dizlerimde hoplatayım,

Şerefine bütün yetim çocukların

Anasını satayım.

*

Gel bakayım fidan boylum, asilzadem, güzel paşam.

Moda Burnu’yla Süreyya Paşa locası arasında her akşam

Maviş gözlerini süze süze mekik dokuyan

Kadıköy’ün kübik salonlarında şiir okuyan

Moda şair, kübik şair, kübiklerin kübiği,

Cevizli’nin, Kuşdili’nin, Mühürdar’ın Bolşeviği!

*

Ben ki-kıtır atma cicim!-

Nuvel Literer’den alma değil,

Bolşevik şair Mayakovski’den de çalma değil,

Senin tulum göbekli, kadayıf enseli burjuvalarından

Halkı soyan birkaçının yuvalarından,

Para aşırdım.

Neden mi, niçin

Yolumu şaşırdım?

Babası sürgünde öldürülen

Bir çocuğu beslemek için!

Fakat sen ki Paşa konaklarında

Kuş dilinde, kuş tüyünde, kuş sütüyle beslendin;

Kuş beyninle Bolşevizme heveslendin.

Baban üç yıl önce ölünceye kadar

Zavallıdan para kopardın,

Nefesi kokan Türk işçisinin vekâletini apardın.

Götürüp onu sonra el altından,

Enternasyonale zula ettin;

Kim bilir kaç aç biilaç.

Türk işçisinin ciğerini pirzola ettin!

*

Gel bakayım, seninle bir konuşayım

Sencileyin bir coşayım.

Bre… Toprak altında yatan

Namık Kemal’e, Safa’ya çatan

Bre tümen tümen kıtır bom

Bre tümen tümen palavra

Bre işçiye yalan

Ölüye iftira atan

Sağı sola katan

Bre kaltaban

Bre… Türk düşmanı, bre vatan

Haini şarlatan!

Peyami Safa, “toprak altında yatan büyük Türk ölülerine çatan” derken, Nazım’ın kendisine yazdığı hicivde, Namık Kemal’i “takma aslan yeleli Namık kemal üstadın” diye eleştirmesine yanıt vermektedir. Nazım’ın, Namık Kemal’i bu şekilde nitelendirmesi o dönemde sadece sağcı aydınların değil, solcuların da tepkisini çekecek ve daha büyük yeni bir kavganın başlamasına neden olacaktır.

Peyami Safa, bu uzun ve Nazım Hikmet tarzındaki şiirini şu şekilde sürdürür:

Bre propaganda broşürü âlimi

Bre sırtını ipek divanlara yaslayan

“Sermaye”nin yüzde bire küçültülmüş posasını

Yalayarak allamelik taslayan

Orak-çekiç markalı

Sözüm ona Komintern taktikalı

Üfürükle şişirme, kursak balon komünisti

Dandini bey, züppe salon komünisti!

Sen misin “o kavganın kolu bağlı adsız neferi?”

Yavaş gel, saçmalamaya başlıyorsun,

Kolun bağlıysa nasıl taşlıyorsun,

Piçler gibi ölülerin mezarını?

Yanlış attın zarını:

Görüyorsun şeşi beş

Yemek için birkaç leş

Sallayarak hemen uzun elini

Oluyorsun mezarlara tebelleş.

Sen misin adsız nefer?

“Eyne’l-mefer?”

iki metro boyu afişlerde,

Gazetelerin tüccar ilanı sayfalarında

Kitaplarının üstünde, manzumelerinin altında

Bangır bangır bağıran nazım hikmet imzası

Ad değil mi?

Ne yalan söylersin?

Sendeki surat, surat değil mi?

*

Sen adsızsan,

Zonguldak’ta maden kuyusunun dibinde

Promete gibi, fakat gökten değil

Yerin dibinden ateş alan

Bize kalori yollayan

İşçinin adı nedir?

*

Adlısın, meşhur şairim, adlısın.

Amma neyleyim

Yırtık suratlısın.

Sen ki iki papele her gün akşam

Ulusal dil yazarsın,

Önce yazdıklarını bozarsın.

Sana her gün üç lira verebilsem ah!

Vallah Billah!

Ey o kavganın adsız neferi

Hemencecik soldan geri

Çevrilerek

Ulusalizma-Faşizma gömleğini

Sırtına geçirerek,

Bolşevizmin mezarını kazarsın!

*

Nitekim

Söyleyecek sözün bitince,

Marks’ın Sermaye’sini kediye yükletince

Her renkli, her şey adlı reklam gazetesinde

Başmuharrirlik yapıyorsun.

Şimdi de İpekçilerin sermayesine tapıyorsun!

*

Bre toprak altında yatan

Büyük Türk ölülerine çatan

Bre tümen tümen palavra

Bre tümen tümen kıtır bom

Bre işçiye yalan

Ölüye iftira atan

Sağı sola katan

Bre kaltaban

Bre Türk düşmanı, bre vatan

Haini şarlatan!

Sen artık buralarda

Kolay dikiş tutturamazsın

Sahte Komintern taktikalı

Dolmalarını yutturamazsın.

Çekil!

Bugün yaptığın gibi

Metr-Goldvin-Mayer şirketinin

İstanbul kolunun başına dikil

Yüzünden maskeni, başından kasketi at

Sermayenin altına yat!

Yerini şimdi buldun işte:

Hak berekât versin, asilzâdem,

Berekâaat!

Şiirin altına da, “Cingöz Recai

Müstensihi Server Bedii” imzasını koyar.

Türk edebiyatının iki önemli isminin kanlı bıçaklı kavgası tarihte yerini bu şekilde alır… Nokta…