EDEBİYATTA İLKLER

Tweet

Pocket

1. Mensur şiirin ilk örneklerini Servet-i Fünun
döneminin en önemli sanatçılarından Halit Ziya
Uşaklıgil “Mensur Şiirler” adlı eserinde
vermiştir.
2. Türk edebiyatında mensur şiir türündeki bazı
eserler şunlardır:
– Halit Ziya Uşaklıgil = Mezardan Sesler.
– Mehmet Rauf = Siyah İnciler
– Yakup Kadri = Erenlerin Bağından, Okun
Ucundan
– Ruşen Eşref Ünaydın = Damla Damla
– Sabahattin Kudret Aksal = Mavi

3. Şiirden bağımsız olan, tek başına bir anlam
taşıyan dizelere “azade mısra (mısra-ı azade)
denir.
4. Şiirin tek başına dilden dile dolaşan,
hafızalarda yer eden en güzel dizesine “mısra-ı
berceste” denir.
5. Edebiyatımızda aruz ölçüsü ilk kez Kutadgu
Bilig adlı eserde kullanılmıştır.
6. Kısa bir heceyi, ölçü gereği uzun okumaya
imale denir. İmale, bir aruz kusurudur.
7. Zihaf, uzun bir heceyi, ölçü gereği
kısaltmaktır. Zihaf, bir aruz kusurudur.
8. Vasl (Ulama) , Ünsüzle biten bir sözcüğün
son ünsüzünü, ondan sonra gelen ve ünlüyle
başlayan sözcüğün ilk hecesine bağlamaktır.
9. Takti (Kesme), Aruz ölçüsünde duraklardaki
kesmedir. Aruz ölçüsünde duraklar sözcükleri
bölebilir.
10. Med, bir uzun heceyi, bir uzun bir kısa hece
yapmaktır.
11. Serbest (Ölçüsüz) şiirin ilk örneklerini Abdülhak
Hamit Tarhan, 1913 yılında “Validem” adlı eserinde
vermiştir.
12. Lirik Şiir, Duygusal yönü ağır basan şirlerdir. Bu
şiirlerde coşkulu bir anlatım vardır.
13. Epik Şiir, Savaş, kahramanlık gibi konuları
işleyen şiirlerdir.
14.Pastoral Şiir, Doğa güzelliklerini, köy ve çoban
yaşamını işleyen şiirlerdir.
15. Birkaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla
oluşturulan pastoral şiirlere “eglog” denir.
16. Bir çobanın ya da ozanın ağzından kır yaşamının
güzelliğini, çekiciliğini anlatan pastoral şiirlere “idil”
denir.
17. Didaktik Şiir, düşüncenin ağır bastığı, bilgi
vermeyi amaçlayan öğretici şiirleridir.
18. Satirik Şiir, Toplum yaşamındaki yanlışlıkları,
düzensizlikleri, eksikleri, kişilerin yanlışlarını alaylı
bir dille anlatan şiirlere ‘Satirik Şiir’ denir.
19. Satirik şiirler, Divan edebiyatında “hicviye” ,
Halk edebiyatında “taşlama” adıyla anılır.
20. Dramatik Şiir, manzum tiyatro yapıtlarındaki
şiirlerdir. Hayatın acıklı, komik, korkunç yönlerini
konu edinir.
21. Koşuklar, Aşık edebiyatındaki koşmaların
karşılığıdır. Bu nedenle koşmayla koşuk arasında
çeşitli bakımlardan benzerlikler vardır.
22. Bilinen en eski sagu, Alp Er Tunga Sagusu’dur.
23. Sagunun Halk edebiyatındaki karşılığı ağıt, Divan
edebiyatındaki benzeri (karşılığı) mersiyedir.
24. Sav, günümüzdeki atasözünün karşılığıdır.
25. Mani, genellikle tek dörtlükten oluşur. 7’li hece
ölçüsüyle oluşturulur. Konuya giriş için söylenen ilk
iki dizeye “doldurma dize” denir. Asıl düşünce, ileti
ise son iki dizede bulunur.

26.Türkü,genellikle üçer ya da dörder dizeli bentler
ve her bendin sonunda tekrarlanan “kavuştak” ya da
“bağlama” adı verilen nakarat dizelerinden oluşur.
27. Divan edebiyatında manzum olarak oluşturulan
bilmecelere “lugaz” denir.
28. Koşmalar, konularına göre şu türlere ayrılır :
Güzelleme: Aşk, sevgi ve doğa güzelliklerini
işleyen koşmalardır.
Koçaklama : Kahramanlık, savaş gibi konuları
işleyen koşmalardır.
Taşlama : Herhangi bir kişiyi ya da toplumdaki
aksaklıkları eleştiren koşmalardır.
Ağıt : Bir kişinin ölümünden duyulan acıyı dile
getiren koşmalardır.
29. Koşma nazım biçimi, İslamiyet öncesi Türk
edebiyatındaki “koşuk” ; Divan edebiyatındaki
“gazel” ile benzerlik gösterir.
30. Semainin koşma nazım biçiminden ayrılan yönleri
kendine özgü bir ezgiyle söylenmesi ve 8’li hece
ölçüsüyle oluşturulmasıdır.
31. Kimin tarafından yazıldığı bilinmeyen destanlara
doğal destan, yazarı bilinen destanlara yapay
destan denir.
*Bozkurt – Doğal Destan (Göktürk)
*Türeyiş – Doğal Destan (Uygur)
*Nasihat Destanı – Yapay Destan (Karacaoğlan)
*Genç Osman Destanı – Yapay Destan (Kayıkçı Kul
Mustafa)
* Çanakkale Şehitlerine – Mehmet Akif Ersoy
* Üç Şehitler Destanı – Fazıl Hüsnü Dağlarca
32. İlahiler, Bektaşilikte “nefes” ; Alevilikte ise
“deme” adını alır.
33. Nutuk, tarikata yeni giren dervişlere yol
göstermek, onları bilgilendirmek amacıyla söylenen
didaktik şiirlerdir.
34. Şathiye, Tanrıyla konuşur gibi söylenen,
inançlardan alaycı bir dille söz edilen şiirlerdir.
35. Hikmet, dini ,ahlaki, felsefi konuları işleyen öğüt
şiirleridir.
36. Gazeller, aruz ölçüsüyle, 5-15 beyit arasında
oluşturulur. Gazelin ve kasidenin uyak düzeni
“aa/ba/ca/da… ”biçimindedir.
37. Gazelin ilk beyitine “matla” , son beyitine
“makta” , en güzel beyitine “beyt’ül-gazel” , şairin
mahlasını (takma adını) söylediği beyte “taç beyit”
denir.
38. Divan edebiyatında parça güzelliği benimsendiği
için gazellerde de genellikle konu birliği yoktur.
Beyitleri arasında konu birliği olan gazellere “yek –
ahenk gazel” denir. Bütün beyitleri birbirinden güzel
olan gazellere ise “yek – avaz gazel” denir.
39. Bazı gazeller beyitler tam ortasından bölünerek
dörtlük biçimine getirilir. Bu şekilde oluşturulan
gazellere “musammat gazel” denir.
40. Kaside, din ve devlet büyüklerini övmek için
yazılan ve bir karşılık beklenen şiirlerdir. Beyitlerle
oluşturulur, gazel gibi (aa/ba/ca …) uyaklanır. Beyit
sayısı genellikle 33-93 arasında değişir.
41. Methiye, kasidenin en önemli bölümüdür.
Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. Bu
bölüm kasidenin en uzun bölümüdür.
42. Tegazzül, kasidenin arasında kullanılan, onunla
aynı ölçü ve uyakta olan gazeldir.
43. Fahriye, şairin kendini övdüğü bölümdür.
44. Mesnevi, divan edebiyatının en uzun nazım
biçimidir. Uzun aşk öyküleri ve dini, tasavvufi, ahlaki
öyküler genellikle mesnevi nazım biçiminde
yazılmıştır. (aa/bb/cc/dd …) uyaklıdır.
45. Beş mesneviden oluşan eserlere “hamse” denir.
46. Edebiyatımızdaki ilk mesnevi Yusuf Has
Hacip‘in Kutadgu Bilig adlı eseridir. Türk
edebiyatının önemli mesnevilerinden bazıları
şunlardır :
Garipname ———- Aşık Paşa
İskendername —— Ahmedi
Harname ———— Şeyhi
Mantıku’t Tayr —— Gülşehri
Hayriye ————- Nabi
Hayrabad ———– Nabi
Hüsn ü Aşk ——— Şeyh Galip
47. Müstezat, gazelin dizelerinin her birinin ardına
kısa dizeler eklenerek yazılan şiir biçimidir. Eklenen
bu kısa dizelere “ziyade” adı verilir.
48. Terkib-i bentin edebiyatımızdaki en güzel
örneklerini Bağdatlı Ruhi, ve Ziya Paşa vermiştir.

49. Bir şairin, başka bir şairin şiirini konu ve biçim
yönünden örnek alarak aynı ölçü, aynı uyak ve aynı
redifle yazdığı benzer şiire “nazire” adı verilir.
50. Terci-i bendin edebiyatımızdaki en güzel
örneklerini Ziya Paşa ve Şeyh Galip vermiştir.
51. Rubainin Dünya edebiyatındaki en büyük ustası
Ömer Hayyam’dır.
52. Türk şairlerin, Halk edebiyatı ürünü olan
maniden etkilenerek Divan edebiyatına
kazandırdıkları nazım biçimi tuyuğdur.
53. Türk edebiyatında tuyuğ nazım biçiminin en
önemli ustaları Kadı Burhanettin ve Ali Şir
Nevai’dir.
53. Türk şairlerin türküden etkilenerek Divan
edebiyatına kazandırdıkları nazım biçimi şarkıdır.
54. Şarkı nazım biçiminin öncüsü ve en başarılı
temsilcisi, 18.yüzyıl sanatçısı, Lale Devri şairi
Nedim’dir.
55. Mersiye, Divan edebiyatında önemli bir kimsenin
ölümünden duyulan üzüntüyü dile getiren şiir
türüdür.
56. Hicviye, Divan edebiyatında herhangi bir kişiyi,
olayı, durumu yermek (eleştirmek) için yazılan
şiirlerdir. Hicvin en başarılı örneklerini Nef’i
vermiştir.
57. Allah’ın varlığını, birliğini işleyen şiirlere Divan
edebiyatında tevhit denir.
58. Münacat, Allah’a yalvarış, yakarış şiirleridir.
59. Hz. Muhammed’i övmek ona olan sevgiyi anlatmak
için yazılan şiirlere naat denir.
60. Hz Muhammed’in doğumunu anlatan şiirlere
mevlid denir..
61. Mevlid türünün en başarılı örneğini Süleyman
Çelebi Vesiletü’n-Necat adlı eseriyle vermiştir.
62. Sone nazım biçimi Türk edebiyatında ilk kez
Servet-i Fünun döneminde kullanılmıştır.
63. Dante’nin İlahi Komedya adlı eseri terzarima
nazım biçiminin en önemli örnekleri arasında yer alır.
64. Servet-i Fünun döneminde müstezat
serbestleştirilerek serbest müstezat adında yeni
bir nazım biçimi oluşturulmuştur.
65. Serbest müstezat, aruz ölçüsünün klasik
kalıplarının bozulmasıyla oluşturulan bir nazım
biçimidir. Serbest müstezatta aynı şiirde birden çok
aruz kalıbı bir arada bulunur.
66. Serbest müstezatın en başarılı örneklerini
Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin ve Ahmet Haşim
vermiştir.
67. İnsan dışındaki varlıkların konuşturulmasına
dayalı olan söz sanatına İntak (Konuşturma) denir.
68. İntak sanatının olduğu her yerde “teşhis” de
vardır.
69. Şiirde satır başlarındaki harflerle yukarıdan
aşağı anlamlı kelimeler oluşturma sanatına “akrostiş”
denir.
70. Türk edebiyatında ilk makaleyi “Şinası”
yazmıştır. Bu makale “Tercüman-ı Ahval”
gazetesinde “Mukaddime” adıyla yayımlanmıştır.
71. Fıkra türünün ilk başarılı örneğini Ahmet Rasim
vermiştir.
72. Fıkra ile makale arasındaki temel fark fıkranın
bir düşünceyi kanıtlama amacı gütmemesine karşılık
makalenin kanıtlama amacı gütmesidir.
73. Deneme türünün öncüsü Fransız yazar
Montaigne’dir. Edebiyatımızda ise en başarılı
denemeci Nurullah Ataç’tır.
74. Sohbet (söyleyişi) türüyle deneme türü
arasındaki temel fark şudur : Sohbet türünde yazar
karşısındakiyle konuşuyormuş gibi (senli benli
anlatım) yazar.Deneme türünde yazar kendiyle
konuşuyormuş gibi (benli anlatım) yazar.
75. Türk edebiyatında anı türünün ilk örneği olarak
Babürşah’ın Babürname adlı eseri kabul edilir.
76. Seydi Ali Reis’in Mirat’ül – Memalik adlı eseri
ilk gezi (seyahatname) eserlerimizdir.
77. Biyografi türüyle benzerlik gösteren eserlere
divan edebiyatında “tezkire” denir. Ayrıca
peygamberlerin yaşamlarını anlatanlara “siyer”
denir.
78. İlk tezkireyi 15.yüzyılda Çağatay edebiyatının
büyük şairi Ali Şir Nevai Mecalisü’n Nefais adıyla
yazmıştır.
79. Otobiyografiyle biyografi arasındaki fark;
otobiyografide yazar, kendi hayatını anlatırken;
biyografide yazar, başka birini hayatını anlatır.
80. Fuzuli’nin Şikayetname adlı düzyazı örneği,
edebi mektup türünün gerçek anlamda ilk
örneklerindendir.
81. Mektup türünü kullanarak roman yazma tekniğini
ilk kez Hüseyin Rahmi “Mutallaka” adlı romanında
denemiştir. Halide Edip Adıvar’ın “Handan” adlı
romanı da mektuplardan oluşur.
82. Masallarda “Bir varmış bir yokmuş.” diye
başlayan bölüme döşeme adı verilir.
83. Hayvanları konuşturma sanatına fabl denir.
84. Fablın bilinen en eski örneği Hint edebiyatında
Pançantahtra (Arapça çevirisi Kelile ve Dimne); eski
Yunan edebiyatında ise Aisopos masallarıdır.
85. Batı’da La Fontaine fabl türünün en ünlüsüdür.
86. Olayın hikayesinin kurucusu Fransız Guy de
Maupassant’tır. Bizim edebiyatımızda da olay
hikayesinin en büyük temsilcisi Ömer Seyfettin’dir.
87. Durum hikayesinin dünya edebiyatındaki
kurucusu Anton Çehov’dur. Bizim edebiyatımızda
durum hikayesinin en önemli yazarları şunlardır; Sait
Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal…
88. Hikaye (öykü) türünün dünya edebiyatındaki ilk
örneklerini İtalyan yazar Boccacio’ “Decameron”
öyküleri ile vermiştir.
89. Türk edebiyatının ilk yazılı metinleri Göktürk
Yazıtlarıdır. (Orhun Abideleri)
90. Dede Korkut Hikayeleri desten geleneğinden
halk öykücülüğüne geçişin ilk izlerini taşır.
91. Hikaye türünün Batılı anlamda ilk sağlam ve
güzel örneği Samipaşazade Sezai’nin “Küçük
Şeyler” adlı yapıtıdır.
92. Töre romanı gelenek ve görenekleri anlatan
romanlardır.
93. Egzotik roman, yabancı ülkelerin doğa ve
insanlarını anlatan roman türüdür.
94. Tezli roman belli bir düşünceyi savunan
romandır.
95. Monolog, kişinin kendi kendisiyle konuşmasıdır.
96. Diyalog kişilerin karşılıklı konuşmasıdır.
97. Cervantes’in Don Kişot adlı eseri dünya
edebiyatında yazılan ilk romandır.
98. İlk çeviri romanımız, Yusuf Kamil Paşa’nın
1859’da Fenelon’dan çevirdiği Telemaque ( Telemak)
adlı romandır.
99. İlk yerli roman, Şemsettin Sami’nin “Taaşşuk-ı
Talat ve Fitnat” adlı eseridir.
100. İlk edebi romanımız Namık Kemal’in “İntibah”
adlı eseridir.
101. İlk gerçekçi (realist) roman Recaizade
Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”dır.
102. Batılı anlamda ilk edebi, kusursuz ve realist
romanlar, Halit Ziya Uşaklıgil’in “Mai ve Siyah” ve
“Aşk-ı Memnu” adlı romanlarıdır.
103. İlk psikolojik roman, Mehmet Rauf’un “Eylül”
adlı romanıdır. En başarılı psikolojik romanımız,
Peyami Safa’nın “9.Hariciye Koğuşu”dur.
104. İlk Tezli Roman Yakup Kadri
Karaosmanoğlu’nun “Yaban” adlı eseridir.
105. İlk köy romanı, Nabizade Nazım’ın
“Karabibik” romanıdır.
106. İlk tarihi roman Namık Kemal’in “Cezmi”
romanıdır.
107. Antik tiyatronun iki türü olan trajedi ve
komedinin kaynağı Bağ Bozumu Tanrısı Dionysos
adına yapılan törenlerdir.
108. Yaşamın acıklı yönlerini kendine özgü kurallarla
sahnede yansıtmak; ahlak, erdem örneği göstermek
için yazılmış manzum tiyatro eserine trajedi denir.
109. İzleyiciyi güldüren, eğlendiren ve eğlendirirken
düşündüren tiyatro türüne komedi denir.
110. Abartılı hareketlerle sivri esprilerle
güldürmeyi amaçlayan komedilere fars(kaba
güldürü), gerçekte güldürücü olmayan bir olayı
gülünçleştirerek işleyen komedilere parodi yergiye dayanan komedilere satir, bir kişinin karakterini
ortaya koymak için yazılan komedilere karakter
komedisi denir.
111. Töre komedisi, toplumun gülünç ve aksak
yanlarını konu alan komedidir. Moliere’in Gülünç
Kibarlar, Gogol’un Müfettiş Şinasi’nin Şair
Evlenmesi adlı eseri töre komedisidir.
112. Yaşamın acıklı ve gülünç yönlerini bir arada
yansıtan tiyatro türüne dram denir.
113. Shakespeare, klasik tiyatronun zaman ve yer
birliği kurallarını yıkmıştır. Ayrıca acıklı ve gülünç
olayları sahnede iç içe vererek dramın ilk
örneklerini vermiştir.
114. Fransız romantiklerinden Victor Hugo
“Cromwell” adlı eserinin ön sözünde dramın
özelliklerini açıklar.
115. Epik tiyatro Bertolt Brecht tarafından
geliştirilmiştir.
116. Epik tiyatroda seyircinin gerçek yaşamından
kopup kendini oyuna kaptırması önlenir. Bunun için,
olaylar arasında amaçlı kopukluklar yaratılır.
117. Türk tiyatrosunda Haldun Taner, “Keşanlı Ali
Destanı” adlı eseri ile epik tiyatro örneği vermiştir.
118. Türk tiyatrosunda, batılı anlamda ilk eser,
Şinasi’nin Tanzimat döneminde yazdığı “Şair
Evlenmesi” adlı bir perdelik komedidir.
119. Sahnelenen ilk tiyatro ise Namık Kemal’in
“Vatan Yahut Silistre” adlı eseridir.
120. Ortaoyununun en önemli iki kişisi Kavuklu ve
Pişekar’dır. Kavuklu, Karagöz oyunundaki Karagöz’ün,
Pişekar da Hacivat’ında karşılığıdır.
121. Orta oyununda kadın rolünü oynayan ve kadın
kılığına girmiş erkeğe zenne denir.
122. Meddahlık için tek kişilik tiyatro diyebiliriz.
123. Karagöz ve Ortaoyunun Meddah oyunu ile farkı;
Meddah oyunun tek kişilik gösteri olmasıdır.
124. Koşukların ilk örneklerine Kaşgarlı Mahmut’un
Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserinde rastlıyoruz.
125. İslamiyet öncesindeki sagu; Halk edebiyatında
“ağıt”, Divan edebiyatında “mersiye” adını alır.
126. İslamiyet öncesindeki Sav; Halk edebiyatında
“atasözü” Divan edebiyatında ise “Darb-ı mesel”
adını almıştır.
127. İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılardır.
128. Kırgızların “Manas Destanı” dünyanın en uzun
destanıdır.

129. Dünya Destanları;
1-Şehname: İranlıların destanı olup “Firdevsi”
tasarından yazıya geçirmiştir.
2-Mahabarata, Ramayana: Hintlilerin doğal
destanlarıdır.
3-Şinto: Japonların doğal destanıdır.
4-Kalevela: Finlilerin doğal destanıdır.
5-İlyada ve Odysseia: Yunanlıların doğal destanı
olup “Homeros” yazıya geçirmiştir.
6-İgor: Rusların doğal destanıdır. Destanda
Kıpçaklar ile Ruslar arasındaki savaşlar anlatılır.
7-Nibelungen : Almanların bu doğal destanında HunGermen
savaşları anlatılır.
8-Cihanson de Roland: Fransızların bu doğal
destanlarında Fransızlar ve Müslümanlar arasındaki
savaşlar anlatılır.
9-Anaid: Latinlerin doğal destanı olup “Virgillus”
yazıya geçirmiştir.
10-Gılgamış:Sümerlerin doğal destanıdır.
Yapma (Suni) Destanlar:
1-Aeneis:Vergillus (Latin edebiyatı)
2-Henriad: Voltaire (Fransız edebiyatı)
3-Oslusiçdas: Camoens (Portekiz edebiyatı)
4-Kaybolmuş Cennet: Milton (İngiliz edebiyatı)
5-Kurtarılmış Kudüs:Tasso (İtalyan edebiyatı)
6-Çılgın Orlando: Ariosto (İtalyan edebiyatı)
7-İlahi Komedya: Dante (İtalyan edebiyatı)
8-Çanakkale Şehitlerine: M.Akif Ersoy (Türk
edebiyatı)
9-Üç Şehitler Destanı: F.Hüsnü Dağlarca (Türk
edebiyatı)
10-Selçuk Name: Yazıcıoğlu Mehmet

130. Türkler sırasıyla; Göktürk, Uygur, Arap ve
Latin alfabesini kullanmışlardır
131. Yazılı edebiyatımızın ilk şiirleri Uygur
Türkçesiyle eser vermiş olan Aprınçur Tigin’e aittir.
Diğer bir deyimle Aprınçur Tigin bilinen ilk
şairimizdir.
132. Orhun Kitabeleri’nin yazarları Vezir Bilge
Tonyukuk ve Yollug Tigin’dir.

133. Göktürk yazıtları ( Orhun Kitabeleri) İlk kez
Danimarkalı bilgin Thomsen tarafından okunmuştur.
134. Uygur Alfabesiyle yazılan önemli iki eser
“Altun Yaruk” ve “Sekiz Yükmek” adlı eserlerdir.
135. İslamiyet etkisinde yazılan ilk eserimiz
“Kutadgu Bilig” Yusuf Has Hacip tarafından
1070’te kaleme alınmıştır.
136. “Kutadgu Bilig” Türk edebiyatında aruz
ölçüsüyle yazılan ilk eserdir.
137. “Kutadgu Bilig” Edebiyatımızın ilk
mesnevisidir.
138. Divan-ı Lügati’t Türk, Araplara Türkçeyi
öğretmek ve Türkçenin zengin bir dil olduğuna
ıspatlamak amacıyla “Kaşgarlı Mahmut” tarafından
kaleme alınmıştır.
139. Divan-ı Lügati’t Türk, Türkçenin ilk sözlüğü ve
dilbilgisi kitabıdır.
140. Atabet’ül Hakayık ”Gerçeklerin Eşiği”
anlamına gelen eser, 12.yüzyılın başlarında Edip
Ahmet Yükneki tarafından Hakaniye lehçesi ile
kaleme alınmıştır. Eser aruz ölçüsü ve mesnevi nazım
biçimiyle yazılmıştır.
141. Divan-ı Hikmet, 12.yüzyılda Türk tasavvuf
edebiyatının kurucusu Türkistanlı Hoca Ahmet
Yesevi tarafından kaleme alınmıştır. ”Hikmet”,
Ahmet Yesevi’nin şiirlerine verdiği isimdir. Nazım
birimi dörtlük olan eser, koşma nazım biçimi ve hece
vezniyle yazılmıştır.
142. Halk şairlerinin hayat hikayeleri ve şiirleri
“Cönk” adı verilen eserlerde toplanmıştır.
143. Divan edebiyatçılarının dili ; Arapça, Farsça ve
Türkçenin karışımından doğan Osmanlıcadır.
Şiirlerde ölçü olarak da “aruz ölçüsü” kullanılmıştır.
144. Sinan Paşa’nın “Tazarruname’si” süslü nesrin
en önemlisidir.
145. Hikemi (Didaktik) Şiir Akımının
edebiyatımızdaki öncüsü ve en güçlü temsilcisi
Nabi’dir. Bu yüzden Hikemi şiir akımı, “Nabi ekolü”
olarak da bilinir.
146. Mahallileşme akımı, halk söyleyişi ile divan
tarzı söyleyişinin birleşiminden doğmuştur. Bu akımın
en etkili örnekleri 18.yüzyılda Nedim’le verilmiştir.
147. Hoca Dehhani , Divan şiirinin bilinen ilk
şairidir.
148. Çarhname, Dini-ahlaki öğütlerin verildiği
didaktik bir manzumedir.(Ahmed Fakih)
149. Mevlana manzum ve mensur eserlerini Farsça
yazmıştır. Onun Arapça gazelleri de vardır.
150. Makalat, Tasavvufi düşüncelerin anlatıldığı bu
eser Arapça kaleme alınmıştır. (Hacı Bektaşi)
151. Yunus Emre Tasavvuf edebiyatındaki
“ilahi”nazım türünün en önemli ustasıdır. 1995 yılı
UNESCO tarafından “Yunus Emre Sevgi Yılı” olarak
ilan edilmiş Yunus Emre’nin Risaletin Nushiye adlı
eseri mesnevi nazım şekli ile yazılmıştır.
152. Mantıku’t- Tayr, Gülşehri tarafından Ünlü
İranlı mutasavvıf Ferüdiddin Attar’ın aynı adı
taşıyan eserinden çevrilmiştir.
153. Aşık Paşa , en önemli eseri olan “Garipname”de
Türkçeye önem verilmesi gerektiğini belirtmiş,
eserini bilinçli olarak Türkçe yazmıştır.
154. Ahmedi’nin İskendername ve Cemşid’ü Hurşit
olmak üzere iki önemli eseri vardır.
155. Azeri sahasında yetişmiş ünlü sanatçı Nesimi,
Hurufilik mezhebinin öncüllerindendir. O, Halep’te
inancı yüzünden derisi yüzülerek öldürülmüştür.
156. Kadı Burhanettin, kadılık, vezirlik hükümdarlık
yapmış; alim ve şair bir devlet adamıdır. O, Divan
edebiyatında Türk nazım şekillerinden olan “tuyuğ”un
başarılı örneklerini kazandırmıştır.
157. Kitab-ı Dede Korkut (Dede Korkut Hikayeleri),
Destan geleneğinden halk hikayesine geçişin ilk
izlerini taşıyan bu eser, bir önsöz ve on iki
hikayeden oluşmaktadır.
158. Ali Şir Nevai, Muhakemet’ ül Lügateyn adlı
eserinde Türkçe ile Farsçayı karşılaştırarak,
Türkçenin Farsçadan daha üstün olduğunu
savunmuştur. Mecalisün Nefais adlı eseri ise Türk
edebiyatında varlığı bilinen ilk şairler tezkiresidir.
159. Şeyhi’nin Harname adlı eseri mesnevi nazım
şekliyle yazılmış olup Divan edebiyatının en önemli
hiciv örneğidir.
160. Süleyman Çelebi, Divan edebiyatındaki yerini
“Vesiletün Necat” adlı mevlidiye almıştır. Onun bu eseriyle edebiyatımızda “mevlit” yazma çığırı
açılmıştır.
161. Avni mahlasıyla şiirler yazan, Osmanlı Padişahı
Fatih Sultan Mehmet’tir.
162. Adli mahlasıyla şiirler yazan, 8. Osmanlı
padişahı 2.Beyazıt’tir.
163. Mercimek Ahmet ‘in en önemli eseri
“Kabusname”dir.
164. Fuzuli, ıstırabın insan ruhunu
olgunlaştıracağını, ıstırapların da en büyüğünün aşk
ıstırabı olduğunu söyleyerek, şiirlerini aşk acısıyla
dile getirmiştir.
Eserleri:
-Su Kasidesi: Hz Peygamber’e olan sevgisini dile
getirdiği şiiridir.
-Şikayetname: Türk edebiyatındaki en önemli edebi
mektuplardan biridir.
165. Baki, Anadolu ve Rumeli kazaskerlerinde
bulunmuş, çok istediği halde şeyhülislam olamamıştır.
“Sultanuş Şuara” unvanıyla bilinmiştir. Kanuni
Mersiyesi, Kanuni’ nin ölümü üzerine terkib-i bent
biçiminde kaleme aldığı eseridir.
166. Muhubbi mahlasıyla şiirler yazan, Osmanlı
padişahı Kanuni Sultan Süleyman’dır.
167. Babürşah, 16.yüzyılda Çağatay sahasında eser
veren önemli isimlerden biridir. Onun “Babürname”
adlı eseri, Türk edebiyatının anı (hatıra) türündeki
ilk örneklerindendir.
168. Nefi, önemli bir “kasideve hiciv” şairidir.
Döneminin devlet adamalarını sert bir şekilde
hicveden sanatçı, Bayram Paşa tarafından
boğdurularak öldürülmüştür. Siham-ı Kaza, Türk
hiciv edebiyatının en önemli eserlerindendir.
169. 17.yüzyıl Divan edebiyatımızın en büyük
didaktik şairi Nabi’dir. O “Hikemi tarzı” yani
“hikmetli ve öğretici” şiir geleneğini başlatmıştır.
“Nabi Ekolü” olarak bilinen bir akımın kurucusudur.
Eserleri: Hayriyye Hayrabat, Surname,
TuhfetülHarameyn, Münşeat…
170. Naili ve Neşati, Sebk-i Hindi’nin
edebiyatımızdaki en başarılı temsilcilerindendir.
171. Aşık Ömer ve Gevheri Halk edebiyatı
şairlerinden olup Divan edebiyatının etkisinde
kalmışlardır.
172. 17. Yüzyıl Halk edebiyatı sanatçılarından olan
Kayıkçı Kul Mustafa Yeniçeri Ocağı’ndan
yetişmiştir. Genç Osman Destanı onun en önemli
eseridir.
173. Katip Çelebi Eserleri: Cihannüma, Fezleke,
Keşfü’zünun, Mizahul Hak.
174. Evliya Çelebi’nin “Seyahatname” adlı eseri
edebiyatımızdaki en önemli gezi yazıları arasındadır.
175. Lale Devri dönemi olarak bilinen zevk ve
eğlence içinde geçen yaşantısı 18.yüzyıl edebiyatının
ayrılmaz bir parçasıdır. Bu dönemde yaşamış olan
Nedim neşe ve coşku şairidir. Şiirlerinde tamamen
din dışı konuları işleyen Nedim “şarkı” türünün
bulucusudur.
176. 18.yüzyılda Halk edebiyatının etkisiyle Divan
şiirine “şarkı” nazım şekli girmiştir.
177. Divan edebiyatında Şeyh Galip ve Nedim gibi
önemli sanatçılar da hece vezniyle şiirler yazmıştır.
178. Divan edebiyatının son büyük şairi “Şeyh
Galip”tir. Şeyh Galip’in şiirlerinde Sebk-i Hindi
akımının etkisi görülür. Şeyh Galip’ in en önemli eseri
“Hüsn-ü Aşk” tır.
179. Dadaloğlu, Toroslarda yaşayan göçebe Avşar
boyu Türkmenlerindendir. Bu boy devlet tarafından
yerleşik hayata geçirilmeye çalışılmış ve Dadaloğlu
da buna karşı çıkarak bu olaylar üzerine şiirler
yazmıştır.
180. Bayburtlu Zihni’nin en önemli
eseri“Sergüzeştname” dir.
181. Sümmani, Hayali sevgilisi Gülperi’yi bulmak için
Uzakdoğu ülkelerini gezmiştir.